kara kitap

• türk edebiyatı’nda yıllar sonra dahi özgün yerini koruyacak, büyüklü küçüklü sayısız kaynaktan faydalanarak oluşmuş dipsiz ve kara bir göl, dünya edebiyatı’nın harmanlanması açısından sayılı eserlerden biri olan orhan pamuk romanıdır.
  
  --- spoiler ---
  
  dipsiz ve kara bir göl benzetmesini açıklayacak olursak, kara kitap, dünya edebiyatı’ndan herkesin bildiği üzere çokça yararlanan, düzlemini tasavvufi iki-üç esere ve polisiye türüne oturmuş bir eser. yararlanma yahut esinlenme söz konusu olduğunda, tartışmaların ortaya çıkacağı-özellikle edebi olmayan çevrelerde-muhakkakken, bu eserde kurulan yapı ve esinlenme şekilleri ile işbu husus edebi açıdan bir muazzamlık arz ediyor. orhan pamuk’un kullandığı eserler, yazarlar kitabın bütününe öylesine güzel sirayet ediyor ki, kara kitap irili ufaklı su kaynaklarından beslenen bir gölü andırıyor.
  
  bu gölün ortasında bir kayıkla duran okuyucu, isterse gölün dipsiz derinliğine dalmakta özgür. bu derinlikte ise kurusu sağlam bir polisiye ve nazire ve telmihlerden oluşan, özgün düşüncelerle harmanlanmış köşe yazılarıyla, makalelerle karşılaşıyor. kitabın bu kısımlarındaki ustalığın yanı sıra, bir başka ustalık da kitabın yararlandığı yahut nazire yaptığı eserler, yazarlar hakkında okuyucunun merak duymasını sağlaması. ortalama bir okuyucunun okumayacağı kadar farklı edebi türlerden, yazarlardan yararlanılmış bu kitap, dikkatle ve ilgiyle okunduğunda ufuk açıcı özelliği öne çıkan bir eser. okuyucu kayığıyla gölü göl yapan kanallarda yola çıktığında, kâh dante’yi, kâh dostoyevski’yi, kâh şeyh galip’i, kâh mevlâna ve şems-i tebrizi’yi ve nice doğu ve batı edebiyatı’nda eserler ortaya koymuş yazarları keşfediyor. iyi ve birikimli okuyucu için sevdiği yerlere tekrar dönüş olan bu kanalları daha da güzel yapan özellik ise, bu kanalları bilmeyen okuyucularda da ciddi bir merak uyandırıp ilgi ve alakaya sevk etmesi.
  
  sadece kitap yahut yazarla sınırlı olmayan bu kanallarda hurufilik, tasavvuf, postmodernizm, varoluşçuluk, benlik arayışı gibi akım yahut fikri düşünceler de mevcut. okuyucuyu bu konularda da meraka celp etmesi ise kitabın nasıl bir ustalıkla yazıldığını gösteren bir başka unsur.
  
  etkilendiği unsurları okuyucuya gezdiren orhan pamuk, önceki eserlerini de okumuş okuyucuya ise sadece onlara özgü bir gezinti olanağı sunuyor. bedii usta’nın evlatları bölümünde sayılan mankenler arasında cevdet bey’in^* yanı sıra, ansiklopedist selahattin bey^*; karlı gecenin aşk hikayeleri bölümünde uzun boylu, gözlüklü, adının şuradan buradan duyulduğu yazar^* ile beyaz kale’nin yazım süreci ve konusu; hayalet ev bölümünde hâle hala’nın övdüğü saatin eski zenginlerden cevdet bey’in evinde de bulunması^* ve yine aynı bölümde anlatılan tarihi bir karakterin ötekinin karanlık sessiz ve boş yatağına uzanması^*; uyuyamıyor musun? bölümünde üsküdar’daki cüceler evi^*-bu kısım ile sessiz ev’de insanların okuduğu bu hikayenin celal salik’e ait olduğu kanaatimce ortaya çıkıyor-; şems-i tebrizi'yi kim öldürdü? bölümünde zengin cevdet bey^*; yüzlerdeki bilmeceler bölümünde şehzadelik ve padişahlıktan sonra kendisini peygamberi ilan eden düzmece avcı mehmet’in hikayesinde celal’in kendi yerine geçecek sahte bir celal yetiştirmek için yapılması gerekenleri tartıştığı kısımda başkası yerine geçmek ve dördüncü mehmet^*; harflerin esrarı bölümündeki doppio(beyaz kale)^* kısımlarındaki bahislerle kendi edebi kaynaklarında okuyucuyu seyahate çıkartıyor.
  
  dipsiz ve kara bir göl olan bu eserde okuyucunun istediği gibi ve her okuyuşunda, her dikkat edişinde farklı bir kaynağa, yola çıkabilmesi bu kitabı eşsiz bir eser haline getiriyor.
  --- spoiler ---